موزه کامپیوتر ایران

موزه کامپیوتر ایران یک موزه در زمینه تاریخ و فناوری کامپیوتر است که در سال 1402 در تهران افتتاح شد. این موزه به جمع آوری، نگهداری، پژوهش و نمایش دستگاه ها، افزارها و مستندات تاریخی در حوزه تاریخ کامپیوتر در ایران می پردازد. هدف این موزه ارائه اطلاعات جامع و آموزشی درباره تحولات و پیشرفت های دنیای کامپیوتر از آغاز تا به امروز است. موزه کامپیوتر ایران علاوه بر نمایشگاه های دائمی، به برگزاری رویدادها و نمایشگاه های دوره ای، فعالیت های پژوهشی و تحقیقاتی در حوزه کامپیوتر و فناوری می پردازد.

اولین تلاش ها برای تأسیس یک موزه کامپیوتر در ایران به دهه 70 شمسی باز می گردد. در ابتدای این دهه، تلاش هایی برای تاسیس موزه های ترویج علم صورت گرفت که اکثرشان در حد طرح و ایده باقی ماند و برخی نیز اجرایی شد همچون فعالیت های بنیاد ملی زیرک زاده در دو فرهنگسرای بهمن و خاوران. اما این تلاش ها جز تاسیس یک کاوشکده در فرهنگسرای خاوران که تنها چند سال فعالیت کرد به نتیجه خاص دیگری منتهی نشد.

در سال 1376، علی پارسا ایده تاسیس یک موزه کامپیوتر در ایران را در نشستی از انجمن انفورماتیک ایران مطرح کرد. این ایده بعدها توسط ابراهیم ابطحی پیگیری شد. او در دهه 80 در انجمن انفورماتیک ایران فهرستی از افراد تاثیرگذار در حوزه کامپیوتر ایران را تهیه نمود و با آنها گفتگو کرد تا مجموعه ای از تاریخ شفاهی و مستندات را در این زمینه گرد آورد. تیم موزه نیز از این فهرست بهره گرفت و در قالب پروژه تاریخ شفاهی موزه کامپیوتر ایران تاکنون با 30 نفر از افراد تأثیرگذار این حوزه مصاحبه کرده است.

با این حال، ایده موزه کامپیوتر تا دهه 90 به مرور فراموش شد. در سال 1399، پروژه موزه کامپیوتر ایران با پیگیری و سرمایه گذاری حسام آرمندهی دوباره به جریان افتاد. تاسیس موزه با پشتیبانی ناصر علی سعادت، مدیر عامل شرکت ندا رایانه آغاز گشت و سعید انوری نژاد طراحی و اجرای آن را برعهده گرفت. طراحی موزه از سال 1400 آغاز شد و ساخت آن از زمستان 1401 کلید خورد. سرانجام، موزه کامپیوتر ایران در 27 بهمن 1402 افتتاح شد.

موزه کامپیوتر ایران فضایی به مساحت 450 متر مربع را در بر می گیرد که 100 متر مربع از آن به رویدادها و نمایشگاه های دوره ای اختصاص یافته است. گنجینه موزه از دو بخش تشکیل شد: آثار، دستگاه ها و مستندات تاریخی از مجموعه شخصی ناصر علی سعادت و دیگر اهداکنندگان گرد آمده و افزارهای تعاملی که توسط خود تیم موزه طراحی و تولید شده اند. این موزه شامل مجموعه ای از افزارها، دستگاه ها و کامپیوترهای مهم و کمیاب تاریخ کامپیوتر از آغاز تا امروز است. برخی از این آثار شامل ماشین حساب های مکانیکی Precisa Hermes 117، مینی کامپیوتر HP-21MX، ماشین حساب های الکترونیکی HP-35 و HP-65، کامپیوتر اپل مکینتاش، دستیار دیجیتال اپل نیوتون و از اولین نمونه های IBM PC می شوند.

فضای موزه به بخش های مختلفی تقسیم شده که تاریخ، مفاهیم، مستندات و چهره های شاخص حوزه کامپیوتر ایران و جهان را به مخاطبین ارائه می کند. بخشی از موزه به گاهشمار تاریخ کامپیوتر ایران اختصاص داده شده که براساس پروژه تاریخ شفاهی کامپیوتر در ایران تدوین گشته است. سایر بخش های موزه به دوره های مختلف تاریخ کامپیوتر از عصر چرتکه تا دوران مدرن و جنبه های مختلف حوزه کامپیوتر مثل سخت افزار، نرم افزار، شبکه و اینترنت، بازی های ویدیویی و هوش مصنوعی می پردازند.

موزه کامپیوتر ایران علاوه بر این، افزارها و دستگاه های تعاملی متعددی را در خود جای داده که توسط تیم موزه جهت استفاده بازدیدکنندگان طراحی و ساخته شده اند. این افزارها شامل نمونه های بازسازی شده دستگاه های تاریخی واقعی مثل ماشین هالریت می شود که اولین بار برای سرشماری سال 1890 آمریکا استفاده شد. از دیگر نمونه های این افزارها، بازآفرینی استخوان های نپر و دستگاه کد مورس هستند. بازدیدکنندگان می توانند از نزدیک با بعضی از آثار تاریخی گنجینه موزه مثل ماشین تحریر IBM Selectric هم کار کنند.

افزارهای تعاملی متعددی نیز برای آشنایی بیشتر بازدیدکنندگان با مفاهیم مختلف حوزه کامپیوتر طراحی و ساخته شده است. این افزارها نحوه کارکرد بخش های مختلف کامپیوتر یا مفاهیم مختلف علوم کامپیوتر را به زبان ساده به مخاطب آموزش می دهند. از نمونه های این افزارها میتوان به نمونه فیزیکی ماشین تورینگ، افزار تعاملی دروازه های منطقی، جمع کننده دودویی و افزار آموزش هوش مصنوعی اشاره کرد. اگر دوست دارید که هر چه بیشتر با جاذبه های دیدنی تهران نظیر موزه کامپیوتر ایران آشنا گردید، می توانید سری به راهنمای سفر به تهران زده و حسابی کسب اطلاعات کنید.